Bez lilak (Syringa L.) – rodzaj roślin z rodziny oliwkowatych. Rodzaj liczy w zależności od ujęcia od 12 do ok. 30 gatunków.

Biologia i ekologia

Rośliny te występują w południowej i wschodniej Azji (od Afganistanu po Japonię).
W naturze rośliny te rosną w zaroślach, często na zboczach gór i urwiskach, zwłaszcza na podłożu wapiennym. Potocznie lilaki nazywane są „bzami”, jednak jest to określenie błędne, gdyż nazwa ta odnosi się do roślin z rodzaju Sambucus.

Pokrój – Krzewy lub małe drzewa osiągające do 7 m wysokości. Pędy obłe lub czterokanciaste z pełnym rdzeniem.

Liście – Sezonowe, naprzeciwległe, pojedyncze i całobrzegie, rzadko wcinane i wyjątkowo nieparzystopierzaste, ogonkowe.

Kwiaty  – Obupłciowe, zebrane w gęste wiechy, szczytowe lub boczne, czasem silnie rozgałęzione. Kielich drobny, składa się z 4 działek zrośniętych u nasady. Płatki korony są cztery, u nasady są zrośnięte w krótką lub dłuższą, walcowatą rurkę, zakończoną wolnymi, kapturkowatymi łatkami. Kolor korony zróżnicowany – biały, różowy, fioletowy. Pręciki są dwa, są schowane lub wystają z rurki korony. Zalążnia jest górna i dwukomorowa, w każdej komorze rozwijają się dwa zalążki. Szyjka słupka jest krótka, nitkowata, z rozwidlonym znamieniem.

Owoce – Suche, skórzaste torebki z 2–4 oskrzydlonymi nasionami.

Znaczenie biblijne

Bez często wykorzystywany jest w ślubnych bukietach i dekoracjach, podczas uroczystości odbywających się w maju. Czasami lilak używany jest także do przystrojenia ławek i ołtarza w kościele przed Pierwszą Komunią Świętą. Bez symbolizuje wyjątkowość i niepowtarzalność uczucia do drugiej osoby. Oznacza również młodzieńczą miłość, słodką tajemnicę i czystość uczuć. Istotny jest także kolor bzu. Biały oznacza niewinność i myśli o drugiej osobie, a fioletowy pierwszą miłość. Lilak ma ważne miejsce w kulturze celtyckiej. Wierzono, że jego zapach posiada magiczną moc przenoszenia ludzi do boskiego świata.

Znaczenie uzytkowe

Popularne rośliny ozdobne od dawna uprawiane dla efektownych, obfitych kwiatostanów o silnym zapachu. Tylko w przypadku lilaka pospolitego wyhodowano ok. 1,5 tys. odmian, a poza tym uprawiane i krzyżowane są też inne gatunki. Z gałęzi lilaka po wydrążeniu rdzenia wyrabiano fajki.

Ciekawostki

Lilak należy do rodziny oliwkowatych. To krewniak jesionu i ligustru. Podobno drewno lilaka wykorzystywane jest przy wyrobie niektórych instrumentów muzycznych. W Grecji, na Cyprze i w Libanie roślina wiązana jest z Wielkanocą. W Rosji był rzekomo zwyczaj wieszania nad kołyską dziecka gałązki lilaka, aby przyniosła mu mądrość. Rośliny bywają też atrakcją turystyczną. W Stanach Zjednoczonych, ale też Japonii, Kanadzie odbywają się festiwale lilaków.

W ogrodzie posadzono następujące odmiany bzu lilaka

(‘Acubaefolia’, ,Le Notre’, ,Mrs Edward Harding’).