Juka karolińska, juka karolińska, krępla karolińska, krępla włóknista, juka włóknista, szpilecznica włóknista (Yucca filamentosa) – gatunek zimozielonej rośliny z rodziny szparagowatych.
Biologia i ekologia
Pochodzi z południowo-wschodnich stanów USA, rozprzestrzeniła się także w innych rejonach USA. Jest uprawiana w wielu krajach świata jako roślina ozdobna. Naturalny zasięg występowania juki karolińskiej to środkowe, wschodnie i południowe regiony Stanów Zjednoczonych (Michigan i Nowy Jork po Teksas i Florydę). Zasiedla tam świetliste lasy, nieużytki i przydroża. W warunkach klimatycznych Europy jest hodowana jako roślina ozdobna w ogrodach. Jest jednym z najbardziej mrozoodpornych i najmniej wymagających gatunków juk dzięki czemu zdecydowanie nadaje się do hodowli w Polsce na powietrzu. Gatunek preferuje słoneczne stanowiska i lekkie, niezbyt żyzne, piaszczysto-próchnicze podłoże, o niewielkiej wilgotności oraz odczynie alkalicznym. Ginie natomiast na glebach ciężkich, gliniastych i często zalewanych.
Łodygi brak lub występuje krótka (do 30 cm wysokości), drewniejąca i ukryta wśród liści. Liście są nieco mięsiste, elastyczne, odwrotnie lancetowate, wyraźnie zwężone na szczycie i ostro zakończone, na brzegach nitkowato rozwłóknione, koloru zielonego lub niebieskozielonego od woskowego nalotu. Osiągają długość ok. 50-75 cm i szerokość 2,5-5 cm.
Zebrane w kwiatostan wyrastający latem ze środka dorosłej rozety, silny, drewniejący pęd o wysokości 100-180 cm, z czego co najmniej połowa przypada na kwiatostan. Kwiaty są liczne, zwieszone, dzwonkowate, koloru białego lub kremowobiałego, niekiedy zielono nabiegłe. Okwiat ma formę kulistą. Listki jajowate, na szczycie lekko zaostrzone, o długości 40-60 mm i szerokości 20-30 mm.
Torebki o długości 40-60 mm, wyprostowane, suche i pękające.
Znaczenie użytkowe
Kwitnie na przełomie lipca i sierpnia. W warunkach naturalnych roślinę cechuje specyficzny sposób zapylania, z udziałem molika Tegeticula yuccasella. Samica tego owada zeskrobuje pyłek z pręcików jednej rośliny i przenosi go na drugą, gdzie wwierca pokładełko w znamię słupka, składa w każdym jedno jajo, a następnie zatyka otwór pyłkiem. Gąsienice żywią się zalążkami, jednak część z nich pozostaje i rozwija się w nasiona.
Cała roślina wraz z korzeniami wykorzystywana jest w lecznictwie. Pozyskuje się z niej frakcję saponinową, zawierającą ok. 1,2% saponin, z których najważniejsze to sarsapogenina i tigogenina. Po izolacji składniki te są produktem do syntezy kortykosteroidów i hormonów płciowych. Od niedawna wyciągi z jukki używane są także do leczenia zapaleń stawów, przebiegających z ich zesztywnieniem i obrzękami. W przemyśle wykorzystuje się włókno pozyskane z liści, przerabiane następnie na grube tkaniny i wyroby powroźnicze.
Znaczenie biblijne
Dzięki wiecznie żywym westernom dla wielu, wielu ludzi juka Jozuego (Yucca brevifolia) jest symbolem pustyni Mojave. Jest z pewnością jedną z najstarszych roślin żyjących na pustyni, ale ponieważ nie wytwarza pierścieni tak jak, drzewa nie ma nikogo kto mógłby dokładnie stwierdzić ile ma lat. Dzisiejszą nazwę zawdzęcza Mormonom, którym jej wzniesione pędy przypominały ręce biblijnego Jozuego wzniesione ku Bogu.
W ogrodzie posadzona jest:
Juka karolińska