Figowiec pospolity (Ficus carica L.)– zwany też figą pospolitą, figą kafryjską, drzewem figowym lub figowcem owocowym – gatunek drzewa lub krzewu należący do rodziny morwowatych.
Biologia i ekologia
Rodzimy obszar jego występowania obejmował tereny państw: Algieria, Maroko, Afganistan, Cypr, Egipt,Iran,Irak,Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja, Gruzja, Azerbejdżan, Tadżykistan, Turkmenistan, Pakistan, Grecja, Włochy, Francja i Hiszpania. Samorzutnie, jako gatunek zawleczony lub introdukowany rozprzestrzenił się i obecnie rośnie dziko także w Makaronezji, Australii, USA, Ekwadorze, niektórych krajach Europy. W Polsce gatunek ma status efemerofita – gatunku przejściowo dziczejącego.
Dziko rosnące figowce pospolite są roślinami dwupiennymi. Ich kwiaty zapylane są przez błonkówki z gatunku Blastophaga psenes.
Obecnie w uprawie są dwie grupy odmian:
dalmatyńskie – zawiązujące owocostany bez nasion, nie wymagające zapylenia (rozmnażają się przez partenokarpię),
smyrneńskie – wymagające zapylenia naturalnego lub kapryfikacji.
Owocostany figowców stanowią pożywienie dla nietoperzy owocożernych i niektórych ptaków. Zwierzęta te w efekcie rozprzestrzeniają nasiona.
Pokrój – Dwupienne drzewa, osiągające do 10 m wysokości, o pokładających się gałęziach. Czasami jest to krzew z odrostami.
Pień – Korowina jasnoszara, gładka. Pędy grube, zielone lub szare i pokryte gruzełkami. Wszystkie części rośliny zawierają sok mleczny, którego jednym z głównych składników jest kauczuk.
Liście –. Opadające, jednosezonowe. W zarysie okrągłe, dłoniasto-3-5-klapowe, o średnicy do 12 cm. Z wierzchu ciemnozielone, szorstko chropowate, od spodu gruczołkowato owłosione.
Kwiaty – Osadzone są na wewnętrznej ściance dzbankowatej, jakby wydrążonej, mięsistej, zgrubiałej osi kwiatostanowej. Rośliny żeńskie wytwarzają jedynie żeńskie kwiaty długoszyjkowe o jednym słupku, które są zdolne do wytwarzania nasion po zapyleniu i dają figi jadalne. Rośliny męskie w górnej części „dzbana” zawiązują pięć (najczęściej) kwiatów męskich o 5 pręcikach i 5-działkowym okwiecie, a pod nimi płone, krótkoszyjkowe, kwiaty żeńskie, zwane wyroślami.
Owoce – Są to gruszkowatego kształtu owocostany orzeszkowe zawierające liczne orzeszki i nazywane są figami. To, co w języku potocznym nazywamy owocem figi, w rzeczywistości jest owocostanem rzekomym. Powstaje on w wyniku rozrośnięcia się osi kwiatostanu, która rozszerza się i wynicowuje, zawijając się do środka. Powstaje w ten sposób worek z wąskim ujściem na zewnątrz. Wewnątrz niego wyrastają kwiaty, z których później powstają owoce[8]. Właściwe figi powstają tylko z kwiatostanów żeńskich, z kwiatostanów męskich powstają nieprzydatne do spożycia kapryfigi, w środku puste, wypełnione tylko zeschłymi resztkami pyłku.
Znaczenie użytkowe Głównym celem uprawy figowca pospolitego są jego owoce – figi. Nadają się do spożycia zarówno po przetworzeniu, jak i na surowo. Zaliczane są do bakalii i używane jako dodatek do ciast. W Polsce dostępne są głównie figi suszone i sprasowane, o charakterystycznej bursztynowej barwie. Takie suszone figi są bardzo trwałe – można je przechowywać nawet przez rok. Nadają się na przekąskę, na konfitury, dżemy i konserwy. Można z nich robić kompot. W Europie Południowej wytwarza się z nich wino figowe. Figi suszone i podprażone są wykorzystywane jako namiastka kawy. Ma ona lekko orzechowy smak.
Figowce często są sadzone w krajach, gdzie rosną jako rośliny wiatrochronne na skrajach plantacji winorośli.
Drewno figowców jest twarde i zwarte, dzięki czemu w stolarstwie służy do wyrabiania detali toczonych.
Medycyna ludowa: w krajach południowych zaleca się figi przy schorzeniach
sercowo-naczyniowych i niedokrwistości. Konfitury i odwary z „owoców” medycyna ludowa zaleca na nieżyty żołądka i zaparcia. W Gruzji odwar z liści stosowany jest przy kaszlu i przeziębieniach, a sok mleczny do leczenia ran. W starożytności i średniowieczu sok z pędów figowca był używany do sporządzania spoiwa temperowego.
Znaczenie biblijne – jego liście były pierwszym odzieniem Adama i Ewy, które symbolizuje grzech pierworodny. Z kolei owoce są symbolem dobrych uczynków, które potrafi czynić tylko dobry człowiek – tak jak tylko dobre drzewo może wydać dobre owoce
W Biblii figowiec pospolity wymieniony jest 70 razy. Np. w Księdze Rodzaju (3.1–3.24) jest tekst opisujący sytuację, gdy pierwsi ludzie, przebywając w raju, po skosztowaniu owocu z Drzewa Poznania Dobra i Zła uświadomili sobie, że są nadzy – spletli gałązki figowe i zrobili sobie z nich przepaski. Dlatego określenie „listek figowy” oznacza bardzo skromne, prowizoryczne okrycie, osłaniające coś bardzo wstydliwego.
Gdy prorocy biblijni chcieli zobrazować coś najlepszego i najcenniejszego, powoływali się na owoce figi, a szczególnie na ich pierwszy zbiór, który dawał najsmaczniejsze owoce (I 28,4, J 24,1-10, Na 9,10).
Drzewo figowe i wspinająca się na nim winorośl były symbolem pomyślności i pokoju (Mi 4,3-4). Zniszczenie drzew figowych podczas wojny lub przez szarańczę było jednym z największych nieszczęść w świecie starożytnym. Za ścięcie drzewa figowego Talmud Babiloński przewidywał karę śmierci.
Nieznajomość mechanizmu zapylania figowca tłumaczy nieregularne jego owocowanie opisane w przypowieści Jezusa o drzewie figowym (np. Ewangelia Łukasza 13,6-9).
Nieznajomość mechanizmu zapylania figowców stała się przyczyną, że w Chinach figowiec nazywany jest „wu hua guo” – „owocem bez kwiatów”.
Ateński prawodawca Solon zabronił eksportu produktów rolnych, a zwłaszcza fig, poza Attykę. Istniał tzw. sykofant, czyli donosiciel zawiadamiający władze o kradzieży fig ze świętych drzew lub o nielegalnym ich wywozie z kraju.
Ciekawostki – Roślina uprawna, uprawiana już w epoce brązu. Figi były ważnym źródłem pożywienia w starożytnych cywilizacjach na Bliskim Wschodzie, liczne ich pestki odkryto wykopaliskach sprzed 5 tysięcy lat w Gezer. Pierwsze udokumentowane uprawy w Sumerze, a następnie w Egipcie (zachowały się płaskorzeźby przedstawiające zbiory fig z ok. 2500 r. p.n.e.), gdzie figowiec należał do jednych z ważniejszych upraw. W IX w. p.n.e. Grecy rozpoczęli uprawę figowca – początkowo na wyspach Morza Egejskiego, a potem rozpowszechnili ją w całym basenie Morza Śródziemnego.
W ogrodzie posadzony jest:
Figowiec właściwy Brown Turkey