Dzwonek (Campanula) – rodzaj roślin z rodziny dzwonkowatych (Campanulaceae).
Biologia i ekologia
Rośliny te występują w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej oraz na obszarach górskich w strefie międzyzwrotnikowej. Na południe zasięg rodzaju sięga północnego Meksyku, wschodniej Afryki oraz południowo-wschodniej Azji. Centrum zróżnicowania gatunkowego stanowi basen Morza Śródziemnego – w Europie rosną 144 gatunki, W Polsce rodzaj reprezentowany jest przez 19 gatunków rodzimych i zadomowionych obcych.
Pokrój
Wszystkie należące tu gatunki to rośliny zielne, głównie byliny, ale są też nieliczne gatunki jednoroczne i dwuletnie. Mają zwykle długie kłącze albo skróconą, zgrubiałą szyję korzeniową i mniej lub bardziej mięsiste korzenie. Osiągają zwykle do 2 m wysokości, rzadko więcej.
Wyrastają skrętoległe i są niepodzielone. U części roślin dolne liście tworzą przyziemną rozetę liściową.
Pojedyncze na szczycie łodygi lub zebrane w luźne lub gęste wierzchotki tworzące podobne do kłosa, grona lub główek kwiatostany złożone. Kielich składa się z 5 zrośniętych i trwałych działek, zwykle wąskich i zaostrzonych. Między działkami brzeg kielicha czasem jest uszkowato rozrośnięty i w dół odgięty. Korona powstaje w wyniku zrośnięcia 5 płatków i ma kształt dzwonkowaty, lejkowaty, kubeczkowaty lub miseczkowaty. W górnej części wolne końce płatków rozcięte są zwykle nie bardziej niż do 2/3 długości korony. Pręcików jest 5. Ich nitki są wolne, rzadko zrośnięte, w dole spłaszczone i orzęsione, czasem nieco rozdęte w celu gromadzenia nektaru. Pylniki są równowąskie i zwykle dłuższe od nitek. Zalążnia jest dolna, zwykle 5-krotna, czasem dwu- lub trzykrotna, obrośnięta i zrośnięta z dnem kwiatowym. Szyjka słupka zwieńczona jest taką liczbą znamion, ile jest owocolistków, na szczycie znamiona są zwinięte.
Torebki z licznymi, drobnymi nasionami, otwierające się bocznymi porami lub klapami u dołu (przez dno kwiatowe). Trwałe działki kielicha zachowują się wokół zwykle spłaszczonego szczytu torebki.
Znaczenie użytkowe
Bardzo liczne gatunki z tego rodzaju uprawiane są jako ozdobne, głównie rabatowe i w ogrodach skalnych. Najbardziej popularnym, ozdobnym gatunkiem, o wielu odmianach uprawnych jest dzwonek brzoskwiniolistny C. persicifolia. Dzwonek ogrodowy C. medium jest gatunkiem charakterystycznym dla tradycyjnych ogrodów. Jako ozdobne sadzone są także: dzwonek karpacki C. carpatica, skupiony C. glomerata i szereg gatunków karłowych stosowanych w ogrodach skalnych. Dzwonek piramidalny C. pyramidalis ma kwiatostany o długości 1,5 m, a w odpowiednich warunkach roślina osiągać może nawet do 5 m wysokości. Dawniej rośliną warzywną był dzwonek rapunkuł C. rapunculus, ale klony uprawne o silnie rozwiniętym, spichrzowym korzeniu po zaniechaniu upraw zniknęły w latach 20. XIX wieku. W Grecji jadane są liście C. versicolor. Dzwonek alpejski C. alpina i C. carnica wchodzą w skład mieszanki ziołowej, z której powstaje likier Chartreuse.
Ciekawostki – Dzwonki to kwiaty, które całą swoją postacią uosabiają romantykę, sielskość i delikatność. Pojawiają się w wierszach, bajkach i na pejzażach, a przede wszystkim porastają ogrody w sposób spontaniczny i widowiskowy. Ogromna rozmaitość dzwonków sprawia przy tym, że każdy z nas łatwo znajdzie gatunek odpowiadający jego potrzebom.
W ogrodzie posadzony jest:
Dzwonek dalmatyński ‘Blue’
Dzwonek karpacki ‘Dark Blue Clips’